پیاده سازی کامل سیستم مدیریت ساختمان (BMS) مستلزم برنامه ریزی دقیق و تهیه مدارک مهندسی خاص است. این مقاله به بررسی مدارک مورد نیازی که پیمانکاران و طراحان برای اجرای جامع پروژه های BMS باید ارائه کنند، می پردازد. با درک الزامات مستندسازی و تهیه این مدارک، پیمانکاران می توانند فرآیند اجرا و یکپارچه سازی BMS را به طور کامل انجام دهند.

 

 اجزای اصلی مدارک پیاده سازی سیستم مدیریت ساختمان چیست ؟

 

Project Scope and Specifications -1

مشخصات فنی و Scope یا محدوده پروژه، اهداف، الزامات عملکردی و انتظارات عملکرد BMS را مشخص می کند. این مدرک اطلاعات مهمی از جمله این که تجهیزات مورد استفاده در BMS پروژه، از چه استاندارد و پروتکل ارتباطی می بایست تبعیت کنند ارائه می کند همچنین مشخص می کند دامنه مدیریت BMS شامل چه بخش هایی از پروژه بوده و در هر بخش چه اقداماتی جهت کنترل و مانیتورینگ می بایست پیش بینی گردد. تمامی زیر سیستم های BMS شامل سیستم کنترل هواسازها، چیلر، بویلر، پست های برق و ….. در این مدارک مشخص شده و پیمانکار می بایست الزامات این مدرک را در طراحی های تفصیلی هر زیرسیستم لحاظ نماید.

 2- Functional Design 

Functional Design شامل توضیحات مفصلی از اجزای BMS وعملکردهای مورد نظرآنها است.این مدرک اطلاعات مفصلی در خصوص لایه های مختلف BMS شامل لایه میدانی یا فیلد، لایه اتوماسیون و لایه مدیریت ارائه می نماید و تضمین می کند که BMS الزامات عملیاتی ساختمان را به طور کامل برآورده می کند.

I/O List or Point List -3

I/O List یا لیست نقاط کنترلی یکی از مدارک اصلی پروژه های BMS بوده و براساس آن مشخص می گردد که سطح مدیریت BMS برای هر یک از زیرسیستم ها چه میزان می باشد. این مدرک در دسته بندی مدارک Pre-Design نیز قرار می گیرد و یکی از نیازهای ضروری جهت برگزاری مناقصات BMS و استعلام قیمت این سیستم است زیرا معیاری برای همسنگ سازی پیشنهادات قیمتی تامین کنندگان مختلف می باشد لذا می بایست در مرحله طراحی و مشاوره اهمیت بسیاری برای آن قائل شد. پس از انتخاب پیمانکار و بازبینی مدارک اولیه پروژه، چنانچه طرح اولیه لیست نقاط کنترلی بهینه نیست، I/O List پروژه می بایست تدقیق گردد تا براساس آن سایر طراحی ها تکمیل گردد.

Control Diagram / P&ID -4

مدارک Control Diagram و P&ID میتوانند جزئی از مدارک اولیه در زمان برگزاری مناقصه و دریافت پیشنهادات مالی توسط پیمانکاران باشند اما پس از انتخاب پیمانکار می بایست به صورت تفصیلی تهیه شوند. این مدارک منطق کنترل و اتصالات اجزای BMS را نشان می دهند. همچنین هرگونه ارتباط دیتا و سیگنال‌ها را در سیستم نشان می‌دهند و به عیب‌یابی، تعمیر و نگهداری و توسعه‌های آینده کمک می‌کند.

System Architecture and Network Diagrams -5

مدرک معماری سیستم و دیاگرام شبکه یک نمای کلی از وضعیت و جانمایی فیزیکی اجزای BMS به خصوص تابلوهای کنترل محلی یا اصطلاحا LCP ها و اتصالات آنها ارائه می دهد. این مدرک اطلاعاتی در خصوص زیرساخت شبکه مورد نیاز، پروتکل های ارتباطی و ارتباط دیتا را در سیستم به تصویر می کشد و به شناسایی لایه های ارتباطی و اطمینان از تبادل صحیح داده ها کمک می کند.

BMS Layout Plan -6

نقشه جانمایی تجهیزات BMS به جزئیات چیدمان فیزیکی اجزای BMS در داخل ساختمان می پردازد. اطلاعات موجود در این نقشه شامل جانمایی پنل های کنترل محلی یا LCP ها، سنسورها، محرک ها، شیرهای کنترلی و سایر تجهیزات مورد نیاز BMS است. جانمایی این تجهیزات می تواند به صورت دوبعدی یا سه بعدی در بستر BIM در محیط نرم افزارهای مهندسی مختلف مانند اتوکد و Revit و.. مدلسازی شوند. با استفاده از این مدرک اطلاعات ارزشمندی استخراج شده و تیم بهره برداری با اطلاع از محل دقیق هر تجهیز دسترسی آسان برای تعمیر و نگهداری و امکان عیب یابی آنی را خواهد داشت.

BMS Piping Plan -7

نقشه Piping یا لوله گذاری تجهیزات BMS به عنوان بخشی از نقشه های شاپ کارگاهی BMS، ارتباط هر یک از تجهیزات فیلد موجود در نقشه های جانمایی تجهیزات BMS شامل سنسور، دمپرها و …. با تابلوهای کنترل محلی به صورت مستقیم یا از طریق سینی کابل های BMS را نشان می دهد. این مدرک در ساختمان هایی با سیستم های پیچیده HVAC (گرمایش، تهویه و تهویه مطبوع) کاربرد فراوانی دارد.

BMS Cable List -8

لیست کابل های BMS مدرکی است که تمام کابل ها و سیم کشی های مورد استفاده در نصب و راه اندازی تجهیزات BMS را نشان می دهد. این لیست در برگیرنده اطلاعات کاملی از نوع کابل ها، طول آنها، تگ کابل ها و اسم تجهیزات ابتدایی و انتهایی مرتبط با هر کابل می باشد. این مدرک انتخاب دقیق کابل، مسیریابی و برچسب گذاری کابل را تسهیل کرده و احتمال خطا در هنگام نصب یا تعمیرات آتی را به حداقل می رساند.

BMS Detail Design / Panel Shop Drawing -9

طراحی تفصیلی و نقشه شاپ تابلوهای BMS، اطلاعات جامعی از تابلوهای کنترل و ارتباط تجهیزات تابلویی را ارائه می دهد. این اطلاعات شامل ابعاد تابلو، جنس و اجزای تشکیل دهنده با ریزترین جزییات، وایرینگ داخلی، چیدمان تجهیزات تابلویی، ترمینال دیاگرام ها و … می باشد. این مدرک برای ساخت و مونتاژ تابلوهای کنترل ضروری است و اطمینان می دهد که با الزامات طراحی موجود در مشخصات فنی پروژه مطابقت دارند.

Bill of Materials -10

لیست متریال یا(BOM)  فهرستی از تمام تجهیزات مورد نیاز برای اجرای BMS است. این لیست شامل جزئیاتی مانند نوع تجهیزات، مقادیر و اطلاعات تامین کننده است. این مدرک به برنامه ریزی تامین، مهندسی خرید و بودجه بندی پروژه کمک می کند.

BMS Scenario / Sequence of Operations -11

مدرک سناریوکنترلی با لحاظ کردن توالی کارکرد تجهیزات مکانیکی و الکتریکی زیر مجموعه BMS اطلاعات ارزشمندی در خصوص نحوه کارکرد هریک از آن ها به طور جداگانه و به صورت یک مجموعه یکپارچه طی فصول مختلف و بازه زمانی روز و شب ارائه می کند. این مدرک با در نظر گرفتن ملاحظات طراحی مکانیکال و الکتریکال شامل دمای آسایش هرفضا، الزامات حریق و … توالی مورد نظر از رویدادها و عملیات انجام شده توسط BMS را تشریح می کند. مدرک سناریو BMS با ارائه جداول ست پوینت، Cause & Effect بین سیستم ها و بلاک های کنترلی به عنوان راهنمای برنامه نویسی کنترلرهای BMS عمل می کند و اطلاعات ارزشمندی در خصوص Integration و یا یکپارچه سازی سیستم های جریان ضعیف پروژه ارائه می دهد.

Programming Codes -12

برنامه نویسی کنترلرها و کدهای مرتبط با آن منطق اصلی پیاده سازی BMS را تشکیل می دهند. جهت پیاده سازی سناریوهای عملکردی در مودهای نرمال و اختصاصی و بلاک های کنترلی و همچنین جداول ست پوینت و Cause & Effect کدهای برنامه‌نویسی، الگوریتم‌ها و حلقه‌های کنترلی در نرم افزارهای برنامه نویسی مختص هر برند با بهره گیری از زبان برنامه نویسی مختص آن نوشته شده و روی کنترلرهای هر تابلو کنترل محلی یا LCP آپلود می گردد. انجام این فرآیند نیاز به تخصص در زبان های برنامه نویسی مختص هر برند تولید کننده تجهیزات BMS دارد.

User Interface and Graphic Design -14

طراحی یک محیط گرافیکی کاربرپسند به همراه رابط کاربری گرافیکی یا GUI به اوپراتورها، تیم های تعمیر و نگهداری و بهره برداران نهایی پروژه امکان نظارت راحت تر و پایش مداوم سیستم های مکانیکی و الکتریکی زیر مجموعه BMS را می دهد. معمولا هر یک از برندها نرم افزار گرافیکی مختص به خود را دارند که بر روی سرورمدیریت BMS نصب شده و امکان استفاده با سطح دسترسی های مختلف به کلاینت های متصل به آن داده می شود.

Commissioning and Testing Procedures -15

مدرک Test Procedure یا رویه تست و راه اندازی چک لیستی از روند گام به گام پیش راه اندازی و راه اندازی کامل هر یک از بخش های BMS را تشریح می کند. این چک لیست شامل بررسی های پیش از راه اندازی، لوپ تست ، آزمایش عملکرد یا Function Test، روش های کالیبراسیون و تأیید عملکردکلی و پیاده سازی سناریوها است. این مدرک نشان می دهد که BMS الزامات مشخص‌شده پروژه را برآورده می‌کند و قبل از تحویل به بهره برداران نهایی همانطور که در نظر گرفته شده عمل می‌کند.

Training and Operation Manuals -16

مدارک آموزش و دستورالعمل های بهره برداری اطلاعات و راهنمای های لازم در خصوص راهبری سیستم، عملکرد صحیح، بازدیدهای دوره ای، ضوابط تعمیر و نگهداری و عیب یابی سیستم را توضیح می دهند. این مدارک می بایست در اختیار اوپراتورهای ساختمان و پرسنل تعمیر و نگهداری BMS قرار گرفته تا دانش مورد نیاز جهت بهره برداری و نگهداری کارآمد BMS را پیاده سازی کنند.

در نتیجه، جهت پیاده سازی جامع BMS به مجموعه‌ای از مدارک ضروری برای اطمینان از برنامه‌ریزی، طراحی، نصب و بهره‌برداری موفق سیستم نیاز داریم. هر یک از مدارک در مراحل مختلف پروژه، از تعریف محدوده پروژه تا آموزش کاربران نهایی، نقش حیاتی ایفا می کند. با ایجاد و استفاده از این اسناد، ذینفعان و بهره برداران نهایی پروژه می توانند به طور موثر همکاری کنند و به یک سیستم مدیریت ساختمان بهینه و کارآمد دست یابند.

سوالات متداول در حوزه پیاده سازی سیستم مدیریت ساختمان

 سیستم مدیریت ساختمان (BMS) چیست؟ 

سیستم مدیریت ساختمان (BMS) یک سیستم کنترل متمرکز است که سیستم های مختلف ساختمان مانند HVAC، روشنایی، امنیت، موتورخانه ها، مدیریت انرژی و … را کنترل و مدیریت می کند.

چرا مستندسازی و تهیه مدارک برای اجرای BMS مهم است؟

مستندات نقشه راه پروژه را تعیین می کند، شفافیت را در میان گروه های کاری مختلف تضمین می کند، به طراحی و پیکربندی سیستم کمک می کند، و نگهداری و توسعه آینده را تسهیل می کند.

چه کسی مسئول ایجاد مستندات BMS است؟

مسئولیت ایجاد مستندات BMS بر عهده تیم مهندسی پروژه از جمله طراحان سیستم، مهندسان و تکنسین ها است.

آیا استانداردهایی برای تهیه مستندات BMS وجود دارد؟

بله، استانداردهای صنعتی مانند استاندارد ANSI/ASHRAE 135 و BACnet وجود دارند که دستورالعمل هایی را برای مستندات BMS ارائه می کنند.

آیا می توان اسناد BMS را پس از اجرا به روز کرد؟

بله، اسناد BMS باید به طور مرتب به روز شوند تا تغییرات، اصلاحات یا هرگونه توسعه که در طول زمان در سیستم ایجاد شده است را منعکس کند.